Sáng 14 tháng 7 năm 2025, tại Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Nội (Số 19 Hàng Buồm, Hà Nội), buổi lễ ra mắt tập truyện ngắn “Linh hồn ký ức” của nhà báo, nghệ sĩ nhiếp ảnh (NSNA) và Kỷ lục gia Nhiếp ảnh Việt Nam Phạm Công Thắng đã diễn ra trang trọng, thu hút sự quan tâm của đông đảo giới văn chương, nghệ thuật và độc giả. Đây là tập truyện ngắn thứ tư của ông, đánh dấu một bước chuyển mình mạnh mẽ từ nhiếp ảnh sang văn chương, mang đến một phong cách độc đáo, đầy màu sắc tâm linh và triết lý sâu sắc.

Từ ống kính đến trang viết

Phạm Công Thắng, người con của xứ Thanh “địa linh nhân kiệt”, đã có hơn 40 năm gắn bó với lĩnh vực báo chí và nhiếp ảnh. Từ một phóng viên ảnh thời sự, ông dần trở thành Thư ký tòa soạn của hai tờ báo lớn, gặt hái nhiều giải thưởng danh giá trong nước và quốc tế. Đặc biệt, những năm gần đây, ông được biết đến rộng rãi với vai trò là người sáng lập Không gian Ký ức Nhiếp ảnh, một địa chỉ văn hóa độc đáo lưu giữ và tôn vinh di sản của các nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam qua những hiện vật vô giá. Tháng 6 năm 2025, ông vinh dự được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam công nhận là Kỷ lục gia – Người sáng lập Không gian Ký ức Nhiếp ảnh độc đáo nhất Việt Nam. Hai triển lãm ảnh cá nhân “Quê hương” (1999) và “Khoảnh khắc” (2011) thể hiện tài năng và niềm đam mê của ông với nhiếp ảnh.

Nhưng không dừng lại ở nhiếp ảnh, từ năm 2020, Phạm Công Thắng đã bất ngờ dấn thân vào con đường văn chương. Theo lời NSNA Hoàng Kim Đáng, ý tưởng viết truyện của ông bắt nguồn từ những ký ức nhiếp ảnh và được khơi gợi bởi nhà sử học Dương Trung Quốc. Trong một thời gian ngắn, ông liên tiếp cho ra mắt ba tập truyện ngắn: “Ngã rẽ” (Nxb Văn học 2020), “Tình yêu thời hậu chiến” (Nxb Hội nhà văn 2022), và “Bão đời” (Nxb Văn học 2024) – tập truyện ghi nhận những câu chuyện thời chống tham nhũng. Nhiều tác phẩm của ông đã được đăng tải trên các báo lớn, nhận được sự quan tâm của độc giả và đồng nghiệp, thậm chí có truyện ngắn lọt vào Top 5 truyện ngắn làng quê Việt Nam hay nhất năm 2024.

“Linh hồn ký ức”: Khi máy ảnh kể chuyện

“Linh hồn ký ức” (Nxb Văn học 2025) là tập truyện ngắn thứ tư của Phạm Công Thắng, nhưng lại mang một sắc thái hoàn toàn khác biệt. Tập truyện này được viết bằng sự rung cảm chân thành và trải nghiệm sâu sắc của một người cầm bút bước ra từ làng báo và nhiếp ảnh, mang đậm màu sắc ma mị, tâm linh. NSNA Hoàng Kim Đáng nhận định, đây là tập truyện mà “chỉ anh làm được”, bởi nó xuất phát từ một ý tưởng độc đáo: thổi hồn vào hơn 1000 chiếc máy ảnh của những người đã khuất được lưu giữ trong Không gian Ký ức Nhiếp ảnh của ông. Những giấc mơ, những con người trong ảnh đã “nói chuyện” với Phạm Công Thắng, khiến ông viết nên những câu chuyện về ký ức.

Gồm 20 truyện ngắn, “Linh hồn ký ức” đưa độc giả vào một hành trình xuyên qua miền ký ức và tâm linh. Mỗi truyện ngắn như một lát cắt lặng lẽ của đời sống, nơi những linh hồn đã khuất vẫn âm thầm hiện diện, nói lên tiếng lòng của mình qua ngôn ngữ của kỷ vật, ánh sáng, giấc mơ hay những nỗi ám ảnh mơ hồ từ quá khứ. Từ một chiếc máy ảnh cũ kỹ, một di ảnh mờ nhạt, tác giả đã hé lộ những thân phận bị lãng quên, những câu chuyện tưởng chừng đã ngủ yên. Ẩn sâu trong mỗi câu chuyện là tình yêu với con người, với cái đẹp lặng thầm của cuộc sống, sự trân trọng ký ức và cả những suy tư, trăn trở gửi gắm, mong chạm tới một phần ký ức nào đó trong mỗi con người.

Những chia sẻ sâu sắc tại buổi ra mắt sách

Tại buổi ra mắt sách, tác giả Phạm Công Thắng xúc động chia sẻ rằng ông đến với văn chương như một lối rẽ tự nhiên từ nghề báo và nhiếp ảnh – nơi ông đã gửi gắm trọn đam mê. Ông bộc bạch: “Có những điều ống kính không thể ghi lại hết, có những tâm sự mặt báo không thể giãi bày trọn vẹn. Vì vậy, văn chương – với ông là cách kể tiếp phần ký ức còn thiếu.” Ông viết về những điều khó diễn đạt thành lời, viết cho những linh hồn từng hiện diện và cả những người đang sống với day dứt chưa yên. Thông qua tập truyện, ông gửi gắm những thông điệp mang tính nhân văn, những triết lý về nhân quả trong đời, và gửi lời tri ân dành cho bạn bè, người thân đã luôn đồng hành và ủng hộ ông trên hành trình cầm bút.

Nhà văn Bùi Việt Mỹ, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Hà Nội, đánh giá các truyện ngắn trong “Linh hồn ký ức” phảng phất chất liêu trai, với nhiều truyện tương đối điển hình. Ông khen ngợi cách lựa chọn độc đáo của tác giả khi dùng lối viết liêu trai để nói trực diện về các vấn đề xã hội, tạo nên sự hấp dẫn và lôi cuốn. Với con mắt của một nhiếp ảnh gia, nhiều truyện ngắn vừa mang chất ma mị, vừa sắc nét như những khung hình của máy ảnh. Ông Bùi Việt Mỹ khẳng định đây là một tập truyện ngắn đặc biệt, đi theo một hướng rất khác lạ.

NSNA, nhà báo Hoàng Kim Đáng (Hội NSNAVN) cũng nhận định “Linh hồn ký ức” là tập truyện ngắn độc đáo, như cuộc trò chuyện giữa một nghệ sĩ nhiếp ảnh với các nhân vật trong ống kính, hiện về từ ký ức, từ những cuộc hẹn trong cõi mộng. Ông đặc biệt ấn tượng với hai truyện ngắn “Linh hồn ký ức” và “Người tình từ cõi âm” bởi sự lạ và hấp dẫn. Ông cũng bày tỏ sự ngạc nhiên và ngưỡng mộ trước hành trình viết của Phạm Công Thắng, khi chỉ mới bắt đầu vào năm 2020 nhưng đã cho ra mắt 4 tập truyện ngắn chỉ sau 5 năm.

Nhà thơ – TS Phạm Đình Ân chia sẻ, việc tác giả mượn hồn người đã khuất để nói về trần thế là chủ đích của ông. Một số truyện ngắn về tình yêu trong mộng phảng phất chất Tự lực văn đoàn. Theo ông, chuyện ma mị chỉ là cái cớ để tác giả gửi gắm những thông điệp chân – thiện – mỹ, với ngôn ngữ về cái đẹp tràn ngập. Lời tự sự của nhân vật “Tôi” trong truyện ngắn “Linh hồn ký ức” cũng chính là lời tự sự của tác giả: “Giờ đây, tôi không còn là người giữ máy ảnh cũ – mà là người canh giữ ký ức. Những linh hồn ẩn trong chiếc vỏ kim loại ấy không chỉ là chứng nhân thời gian, mà là mảnh ghép chân thực và thiêng liêng của lịch sử nhiếp ảnh Việt Nam và thế giới. Giữa thế giới hiện đại số hóa, nơi mọi thứ dễ dàng bị xóa, bị quên, thì ký ức – nhất là ký ức máu thịt của một thế hệ đã khuất – càng cần được trân trọng, bằng mọi giá.”

Nhà văn, dịch giả Lê Bá Thự, nguyên Bí thư thứ nhất ĐSQ Việt Nam tại Ba Lan, nguyên Phó Chủ tịch Hội đồng Văn học dịch thuật Hội Nhà văn Việt Nam, chia sẻ cảm xúc sau khi đọc xong tập truyện. Cả ba thế hệ trong gia đình ông đều đọc và có những cảm nhận rất riêng. Cá nhân ông, ban đầu bị cuốn hút bởi chất ma mị, tâm linh, nhưng sau đó ngay lập tức bị chinh phục bởi tác giả đã viết “đúng và trúng”, phản ánh chân thực hiện thực xã hội. Với bút pháp ma mị nhưng văn phong giản dị, 20 truyện ngắn đậm tính nhân văn này đã đi sâu vào mọi ngóc ngách của đời sống con người, đồng thời là một hành trình tâm linh khám phá những ký ức dân tộc qua mỗi lát cắt thời gian và từng thân phận nhỏ bé.

Nhà báo, NSNA Nguyễn Ngọc Phan (Thời báo Văn học – Nghệ thuật) nhận định, với lý thuyết tạo sinh cộng thêm thủ pháp nghệ thuật hội họa, Phạm Công Thắng đã viết nên một tập truyện ngắn hết sức có ý nghĩa bởi tính nhân văn và triết lý gửi gắm trong đó. Ông bị cuốn hút bởi những đoạn kỳ bí, những chi tiết đan xen giữa thực và mơ, mở ra không gian của ký ức với các nhân vật trong những chiếc máy ảnh cũ kỹ phủ bụi thời gian. Ông ấn tượng nhất với hai truyện ngắn “Ảo mộng Tam Đảo” và “Linh hồn ký ức”, trong đó nhân vật chính đều xưng “tôi” – như tác giả muốn bộc bạch với bạn bè, với độc giả. Lời tự sự của nhân vật chính trong truyện ngắn “Linh hồn ký ức”: “Tôi sẽ giữ. Sẽ kể. Và không để ký ức lụi tàn!” – cũng chính là tâm niệm của tác giả. Điều tâm niệm mang tính bản thể, thể hiện trách nhiệm của người cầm bút này đã làm ấm lòng người đọc.

“Linh hồn ký ức” là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, nơi nhiếp ảnh và văn chương hòa quyện, tạo nên những câu chuyện lay động lòng người. Với sự ra đời của tập truyện này, Phạm Công Thắng một lần nữa khẳng định tài năng và sự đa năng của mình, mở ra một không gian văn học mới mẻ, đầy hấp dẫn.

Kiều Mai